Katılım sigorta şirketlerinin faaliyetlerine ilişkin ilkelerin belirlenmesi ve bu şirketlerin katılım esasları çerçevesinde faaliyette bulunabilmelerini teminen ilk defa 2017 yılında kamu otoritesince mevzuat düzenlemeleri yapılmış olup, 2020 yılı sonunda ise köklü değişikliklere gidilerek sigorta şirketleri açısından önemli düzenlemeler yapılmış ve şirketlere bazı yükümlülükler getirilmiştir.
Katılım sigortacılığı mevzuatının yeniden düzenlenmesi sonucunda 19/12/2020 tarihli Resmî Gazetede Katılım Esasları Çerçevesinde Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik (Yönetmelik) ve akabinde 01/04/2021 tarihinde Katılım Esaslı Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin 2021/3 nolu Genelge (Genelge) istihsal edilmiştir.
- Bireysel Emeklilik Faaliyetleri
2017 yılında yapılan ilk katılım sigortacılığı mevzuatına getirilen eleştiriler temelde bireysel emeklilik faaliyetlerinin katılım sigortacılığı kapsamına alınmamasına ilişkindir. 2020 yılında getirilen yeni mevzuat düzenlemesi ile katılım sigortacılığına bireysel emeklilik sistemi (BES) de dahil edilmiş ve kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle emeklilik planları ve fonları katılım sigortacılığı için ayrı tutulmuştur. Emeklilik şirketlerinin katılım alanında çalışabilmesi için unvanlarında “katılım” ibaresi bulunan katılım emeklilik planları kurması ve bu planlara mutlak surette katılım fonlarının dahil edilmesi öngörülmüştür. Bir ya da daha fazla katılım emeklilik fonu bulunan emeklilik şirketleri yeni katılım sigortacılığı mevzuatında yer alan şirket tanımı kapsamına girmekte ve tüm yükümlülüklere tâbi olmaktadır.
- Kuruluşlar
Sigorta şirketleri için yeni mevzuat ile getirilen en önemli düzenlemelerden biri de sektör kuruluşlarına ilişkindir. Sigortacılık sektöründe ve katılım sigortacılığı mevzuatında kuruluşlar; DASK, TARSİM, Güvence Hesabı (GH), Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB) ve diğer sigorta fon ve havuzlardır (örneğin Türk Reasürans A.Ş. bünyesinde yer alan sigorta havuzları). Eski katılım mevzuatında kuruluşlar hakkında bir düzenleme yer almaz iken yeni katılım sigortacılığı mevzuatı ile kuruluşlar kapsama dahil edilmiştir. Diğer bir ifadeyle katılım sigorta şirketleri ile geleneksek sigorta şirketlerinin poliçe prim ve hasar ödemeleri bakımından herhangi bir ayrı fon yönetimi ve hesap ayrıştırması (faizli ve faizsiz ürün ayrımı) söz konusu değildi.
- Danışma Kurulu ve Müessese
Danışma komitesi, sigorta ve emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin katılım sigortacılığı esaslarına uygun olup olmadığı hususunda görevli olup, bu faaliyetleri onaylayan, katkı ve destek veren komiteyi ifade etmektedir. Esasında eski katılım sigortacılığı mevzuatında da danışma kuruluna ilişkin düzenlemeler mevcuttu. Ancak yeni mevzuatta, danışma kurulunun görevlerinin genişletildiği, üstlendiği yükümlülük ve rollerin daha somut ve detaylı olarak düzenlendiği görülmektedir. Diğer bir deyişle yeni mevzuat itibariyle danışma komitesi, şirkete ara sıra uğrayan ve sadece belirli zamanlarda çalışan ve imza atan bir komite olmayıp; şirket bünyesinde devamlılık arz edecek şekilde görevli bulunan (normal bir personel gibi mesai yapan), üstelik şirketin her türlü iş ve işlemlerinde katkıda bulunabilen bir role sahip olmuştur.
- Katılım Uyum Birimi
Katılım uyum birimi yeni mevzuat ile getirilen önemli bir yapıdır. Yeni dönemde, tam katılım sigorta ve emeklilik şirketleri danışma komitesinin yanı sıra katılım uyum birimi (fonksiyonu) de kurmak zorundadır. Kısmi emeklilik şirketleri ve kuruluşlar için katılım uyum biriminin teşkili ihtiyari olup, bu fonksiyonu yerine getirecek uygun şartları haiz (katılım sertifikalı) personel istihdam edilmesi mümkündür. Katılım uyum birimi, temel olarak danışma komitesinin sekretarya görevini yerine getirmekle birlikte, şirket ve katılımcılarla danışma komitesi arasında bir köprü vazifesi görecek şekilde konumlandırılmıştır. Dolayısıyla katılım uyum birimi, şirket süreçlerinin neredeyse tamamında görev yapacak ve aktif katılım sağlayacak bir yapı olarak öngörülmüş olup, görev ve sorumlulukları itibariyle danışma komitesiyle birlikte hayati önemde olacaktır.
- Katılım İç Denetim Raporu
Katılım uyum birimiyle birlikte yeni dönemde ve mevzuatta sigorta şirketleri için getirilen yeniliklerden biri katılım iç denetim raporudur. Söz konusu rapor, yılda en az bir defa hazırlanacak olup, bu raporun önce danışma komitesine daha sonra en geç 30 gün içinde yönetim kuruluna sunulması zorunludur. Raporu düzenleyecek personelin katılım uyum birimi sorumlusunda aranan şartları haiz olması ve raporların şirketçe düzenlenecek diğer iç denetim raporlarında farklılık arz etmesi gerekmektedir. Şirkette raporu düzenleyecek yeterli niteliğe sahip personelin bulunmaması durumunda, söz konusu rapor bağımsız denetim firmaları tarafından da hazırlanabilecektir.
- Eğitim, Sınav ve Sertifikasyon
Yeni dönemde getirilen en büyük yeniliklerden biri de katılım şirketlerinde çalışacak personelin niteliklerine ilişkin düzenlemedir. Bu düzenlemede, katılım şirketinde çalışacak kişilerin, gerekli eğitim ve sertifikasyon koşullarını haiz olması şartı getirilmiştir. Diğer bir deyişle katılım şirketi çalışanlarının, SEDDK tarafından uygun görülen ulusal veya uluslararası nitelikte bir belgeye sahip olması yahut katılım finansı alanında lisans veya lisans üstü programlarından mezun olması zorunludur. Katılım şirketleri bu nitelikleri haiz olmayan personeli çalıştıramayacaktır.
- Pencere Usulü
Yeni katılım mevzuatındaki en büyük değişikliklerden biri söz konusu pencere usulüyle çalışan şirketlere yönelik olmuştur. Buna göre, 31.12.2021 tarihi itibariyle pencere usulü katılım sigortacılığı son bulmuştur. Yeni dönemde katılım sigortacılığı yapan sigorta şirketleri sadece tam katılım şirketi olarak çalışabilecektir. Bu itibarla, yeni mevzuat öncesi pencere usulüyle çalışan şirketlerin ayrı bir tam katılım sigorta şirketi kurması yahut katılım portföylerini diğer katılım şirketlerine devretmesi gerekecektir.
Kaynak: Umut, M. (2022). Yeni Katılım Sigortacılığı Mevzuatının Sigorta Şirketleri İçin Getirdiği Düzenlemeler ve Yenilikler. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 240 (260).
